قدس آنلاین: حال آنکه گرچه ایجاد مراکز ویژه برای استعدادیابی و تربیت گروه‌های نخبگانی امری ضروری است، اما گاهی موارد به دلیل مسائلی همانند دغدغه پرداخت شهریه‌ها یا عدم توازن در ایجاد چنین فضاهایی، کارایی این فرصت ارزشمند مورد تردید قرار گرفته و حتی این باور مشهود است که چنین سیاست‌هایی می‌تواند به آفتی برای استعدادسوزی و گسترش نابرابری آموزشی بدل شود.
*مقابله با استعدادسوزی
دکتر سیدمحسن اصغری نکاح، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در همین باره می‌گوید: به منظور تربیت و پرورش دانش‌آموزان مستعد، هر جامعه‌ای سیاست و برنامه‌ریزی دارد و از این رو ما نیز نمی‌توانیم ضرورت این قضیه را منکر شویم. البته نحوه کار و اینکه تنها بر تمرکز بر مدارس تیزهوشان تأکید کنیم مقوله‌ای قابل تأمل است؛ چراکه این مدارس تنها بخشی از روند تربیت و پرورش دانش‌آموزان یادشده محسوب می‌شوند.
این روان‌شناس در ادامه می‌افزاید: باید نگاه جامعی به پرورش دانش‌آموزان شود که براساس آن توجهی یکسان و فراگیر به تمام دانش‌آموزان کشور شده تا فرصت‌های مشابهی در حوزه آموزش داشته باشند. این در حالی است که مدارس استعداد درخشان از یک سو برای دانش‌آموزان این مجموعه برچسب‌هایی ایجاد می‌کند و از طرف دیگر در برخی موارد امکان تحصیل برای دانش‌آموزانی که خانواده‌های آن‌ها تمکن اقتصادی بیشتری دارند؛ بیش از دیگران فراهم است. بنابراین به دنبال شرایط اقتصادی جامعه چنانچه این رویه ادامه یابد دانش‌آموزان مستعدی که توان مالی کافی ندارند از چرخه آموزش در چنین مدارسی حذف می‌شوند. این در حالی است که در آموزه‌های دینی و تربیتی ما از ویژه‌خواری و کسب مزایای خاص به افراد پرهیز شده است.
اصغری نکاح همچنین اظهار می‌کند: در حال حاضر برنامه برخی از مدارس سمپاد تنها بر تمرکز به کنکور خلاصه شده و متکی بر آزمون محوری است. به این ترتیب استعداد به معنای واقعی آن که آمیزه‌ای از خلاقیت، غنای دانش و مهارت‌ورزی محسوب می‌شود، تحت تأثیر این برنامه‌ها و آزمون‌ها قرار گرفته است. این در حالی است که چندی پیش متولیان نظام آموزشی بر حذف آزمون‌ها در مدارس توجه داشتند که در عمل با اجرای آزمون هوش، همین رویه ادامه یافت. درحالی که براساس نظریه‌های آموزشی و تربیتی؛ هوش مقوله‌ای چندجانبه و چندگانه است که با برخی آزمون‌ها به طور دقیق قابل شناسایی نیست. به این ترتیب اغلب شاهدیم ایده‌های ارزشمند در مقام اجرا دچار کاستی‌هایی است که این قضیه را در تقابل با اهداف اصلی برنامه قرار می‌دهد. بنابراین گرچه انتظار می‌رفت مدارس سمپاد به عنوان پشتوانه دیگر بخش‌های نظام آموزشی ظاهر شده و به تدریج گستره چنین برنامه‌هایی به مدارس عادی سراسر کشور راه یابد اما در عمل با چالش‌هایی مواجه شد.
*طرح شهاب گره‌گشاست
این استاد دانشگاه با اشاره به راهکارهایی خاطرنشان می‌کند: اصلاح این رویه توجه و اجرای اصولی طرح «شهاب» در تمام مدارس کشور است. به این ترتیب با بررسی همه‌جانبه، نقاط قوت طرح یادشده شناسایی شده و نقاط ضعفش نیز اصلاح می‌شود. به هر روی طرح شهاب از ایده‌های ارزشمند و اثرگذاری است که می‌تواند در این زمینه کارایی داشته باشد. همچنین می‌توان با ایجاد پژوهشسراهای دانش‌آموزی بستر شناسایی دانش‌آموزان مستعد را فراهم کرد که زیرساخت‌های آن نیز وجود دارد. نکته دیگر اینکه از آنجا که مضیقه‌های اقتصادی نظام آموزشی کشور را نمیتوان انکار کرد، جا دارد برای تسهیل و گسترش تحصیل دانش‌آموزان مستعد، سایر نهادها و دستگاه‌ها نظیر دانشگاه‌ها با ایجاد بورسیه تحصیلی به کیفیت‌بخشی برنامه‌های آموزشی مدارس کمک کنند. همچنین پیش از ورود به مدرسه می‌توان از ظرفیت‌های کانون پرورش فکری برای تربیت استعدادهای برتر بهره گرفت. چنانکه با اجرای راهکارهایی به گسترش استعدادپروری فراگیر و ترویج حمایت‌های آموزشی و توانمندسازی حرفه‌ای بپردازیم.
*حرکت بر مدار قانون
رئیس اداره مدارس استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان استان خراسان رضوی نیز در پاسخ به تردیدها و تصورات می‌گوید: مبلغی که از دانش‌آموزان استعداد درخشان گرفته می‌شود مطابق قانون است چنانکه براساس مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، حق‌الثبت مدارس استعدادهای درخشان نیمی از شهریه مدارس غیرانتفاعی در هر منطقه و شهرستان محدوده این مدارس است. همچنین همان گونه که شیوه اخذ آن قانونی است، روش هزینه‌کرد آن نیز به طور قانونی مشخص شده است.
مؤمنی ادامه می‌دهد: براساس شاخصه‌های تعریف شده از سوی شورای عالی آموزش و پرورش، دبیرانی که در مدارس استعدادهای درخشان تدریس می‌کنند مبلغی از حق‌الثبت به ساعات فعالیتشان افزوده می‌شود که در برخی موارد حدود ۳۵ درصد به فوق‌العاده شغل آن‌ها به این طریق اضافه می‌شود؛ چراکه دبیری که قرار است به دانش‌آموزانی که بهره هوشی بالایی دارند آموزش دهد باید آمادگی بالاتر و طرح درسی دشوارتری داشته باشد که همین امر، سختی کار این معلمان را افزون‌تر می‌سازد.
وی خاطرنشان می‌کند: بنا بر مصوبه ۹۲۵ شورای عالی آموزش و پرورش در زمینه پرورش جامعه نخبگان؛ برای آموزش این دانش‌آموزان نیازمند منابع متعددی بوده و معلم تنها منبع آموزشی محسوب نمی‌شود. از همین رو به غنی‌سازی فضای آموزشی این محصلان نیاز است. بنابراین ماهیت فضاهای پژوهشی و آزمایشگاهی در مدارس مزبور متفاوت است؛ چراکه در این گونه فضاها، آموزش دروس بدون آزمایشگاه ممنوع است. نکته دیگر بنا بر قانون دانش‌آموزان یادشده بین ۶ تا ۱۰ ساعت دروس اضافی و تکمیلی دارند که بخشی از این هزینه‌ها نیز از طریق حق‌الثبت تأمین می‌شود. در حالی که حق‌الثبت مدارس سمپاد نسبت به بسیاری از مراکز آموزشی موجود چندان چشمگیر نیست و در واقع ما در اتاقکی شیشه‌ای فعالیت داریم و تمام نهادها امکان نظارت دارند. توجه کنید در سال جاری تنها هزینه ورق ۴A حدود پنج شش برابر شده، در صورتی که حق‌الثبت ما نسبت به سال گذشته حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد اضافه شده است. این در حالیست که با تمام این تنگناها، میزان موفقیت مدارس سمپاد استان خراسان چشمگیر است؛ چنانکه گرچه در کشور ۶۸ درصد برگزیدگان المپیادها را دانش‌آموزان مدارس استعداد درخشان تشکیل می‌دهند اما در استان خراسان رضوی این میزان به بالای ۹۰ درصد می‌رسد. به هر حال نسبت به تمرکز بر تحصیل دانش‌آموزان برخوردار به دلیل شرایط اقتصادی مطلوب در این مدارس عقیده‌ای ندارم؛ چرا که در آزمون‌های ورودی ملاکی برای تمکن مالی محصلان وجود ندارد. از همین رو میانگین خانواده‌های این دانش‌آموزان به طبقه متوسط جامعه مربوط می‌شود. بنابراین خانواده‌های مزبور توقع امکانات مطلوب تحصیلی را داشته و بر مشارکت در این مقوله خود را متعهد می‌دانند زیرا این امر را نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده فرزندانشان می‌دانند.
*اجرای طرح سمپاد فراگیر و هنرستان مهارتی
مؤمنی درباره برنامه‌های آینده این مجموعه نیز اظهار می‌کند: در حال حاضر در ۴۲ مدرسه سمپاد در استان خراسان رضوی افزون بر ۱۰ هزار دانش‌آموز به تحصیل مشغولند. همچنین در سال جاری سعی کردیم با تغییر سیاست‌ها بر رشد کیفیت این مدارس متمرکز شویم. از این رو در تمام مدارس خود رشته انسانی را توسعه دادیم؛ چرا که رشته‌هایی راهبردی محسوب می‌شوند. همچنین برای نخستین بار در استان، دو هنرستان مهارتی سمپاد را در مهر ماه سال جاری افتتاح خواهیم کرد.
وی در ادامه تأکید می‌کند: براساس قانون ۵/۱ درصد دانش‌آموزان یک منطقه می‌توانند جزو استعدادهای درخشان محسوب شوند. به این ترتیب اگر این میزان به ۹۰ نفر برسد، مطابق قانون کف استانداردهای تشکیل مدارس سمپاد شناخته می‌شود. بنابراین چون امکان تشکیل این مدارس در تمام نواحی وجود ندارد در مناطق قطب؛ مدارسی راه‌اندازی می‌شود که به دیگر نواحی نیز خدمات می‌دهد. همچنین از مهر ماه سال جاری طرح «سمپاد فراگیر» یا «سمپاد پراکنده» را اجرا خواهیم کرد. به این ترتیب مدارس یادشده خدماتی را تنها در قالب مدارس خود ارائه نمی‌کنند، بلکه درِ این گونه مدارس به روی دانش‌آموزان مستعد سایر مناطق و شهرستان‌هایی که فاقد امکانات چنین مدارسی هستند، گشوده خواهد شد.
نظر شما